گفت وگویی در باب فرهنگ فراموش شده مردم،
از هویت سازی تا تعامل جهانی با زبان مشترک لالایی ها
به گزارش دکور پرداز، خراسان رضوی یک پژوهشگر و مدرس زبان و ادبیات فارسی اظهار داشت: لالایی ها وحدت بخش و هویت بخش اند و می توانند به انسجام ملی یک کشور کمک کنند و در سطح بین المللی نیز لالایی ها می توانند قسمتی از دیپلماسی فرهنگی باشند.
جواد رسولی در گفت و گو با ایسنا اظهار داشت: مقوله فرهنگ مردم که لالایی ها نیز زیرمجموعه آن شمرده می شود، قسمتی از ادبیات شفاهی را در بر می گیرد. مجموعه ادبیات شفاهی و فرهنگ مردم چیزی نیست که با فشار و تحمیل ساخته شود یا رواج پیدا کند، اما برنامه ریزی فرهنگی می تواند به توسعه آن کمک کند؛ اما باید توجه داشت که فقط بخش نامه های دولتی و حاکمیتی نمی توانند این هدف را تامین کنند. ضرورت حفظ لالایی ها در این است که قسمتی از فرهنگ، تاریخ، زبان و باورهای ما را در خود دارد. علاوه بر این، جنبه هایی از تاریخ تعلیم و تربیت، نقش زنان، مردم شناسی و مطالعات اجتماعی ایران را نیز با خود به همراه دارد.
وی اضافه کرد: مسئله مهم دیگر این است که لالایی ها فقط متعلق به ایران فعلی نیستند، این سروده ها در کشورهایی که از فرهنگ و تمدن ایرانی و زبان فارسی تأثیر پذیرفته اند دیده می شود. حتی ممکنست یک لالایی در منطقه کردستان شنیده شود که واژه های آذری در آن وجود دارد، اما بازهم مایه های فرهنگی لالایی های فارسی را با خود دارد. در کشورهایی که همه یا قسمتی از مردمانشان به زبان فارسی صحبت نمی کنند مانند ازبکستان نیز این تأثیرگذاری مشهود است، برای اینکه فرهنگ و تمدن ایرانی در این مناطق گسترده بوده است. باید توجه داشت هنگامی که از تمدن و فرهنگ ایران صحبت می شود، منظور تنها ایران فعلی با مرزهای سیاسی فعلی نیست؛ بلکه منظور هرجایی است که این فرهنگ حضور داشته و دارد و بازهم زنده است.
لالایی ها می توانند در سطح بین المللی قسمتی از دیپلماسی فرهنگی باشند
رسولی اشاره کرد: با شناخت بهتر فرهنگ عامه و ادبیات شفاهی، ازجمله لالایی ها می توان درک و تفاهم متقابل بین هم فرهنگان را افزایش داد. در بُعد ملی لالایی ها وحدت بخش و هویت بخش اند و می توانند به انسجام ملی یک کشور کمک کنند. در سطح بین المللی نیز لالایی ها می توانند قسمتی از دیپلماسی فرهنگی باشند. اگر فضای مناسبی برای گردآوری، تدوین، طبقه بندی و ترویج لالایی ها فراهم گردد، این امر نه فقط وحدت ملی را تقویت می کند بلکه سبب تعامل فرهنگی با کشورهای همسایه و فراتر از آن خواهد شد. بدین سبب اهمیت این مساله فقط ادبی یا هنری نیست، بلکه یک ضرورت فرهنگی- انسانی در سطح ملی و فراملی است که نتایج مؤثری خواهد داشت.
توجه به فرهنگ مردم از وظایف بدیهی دولت ها است
وی اضافه کرد: متاسفانه دولت ها به این مساله توجه کافی نداشته اند و گرفتاری های سیاسی و اقتصادی سبب شده است که مسایل علوم انسانی، همچون این ضرورت فرهنگی توسط آنها نادیده گرفته شوند. هرچند که این مساله نمی تواند توجیه قابل قبولی باشد، برای اینکه پرداختن به فرهنگ مردم از وظایف بدیهی دولت ها و حاکمیت ها است و این مسئله فقط به عهده قوه مجریه نیست؛ به عنوان مثال یکی از شاخص هایی که می تواند در قوه مقننه و برای تدوین قوانین مؤثر باشد، توجه به فرهنگ مردم است. متاسفانه توجه به فرهنگ مردم و ادبایت شفاهی و لالایی ها هم اکنون تنها در سطح برخی علاقمندان و مربیان و محققان مستقل دیده می شود. هیچ نهاد تخصصی برای این مقوله تعریف نشده و بودجه ای نیز به آن اختصاص نیافته است. اقدام های اندک، خودجوش و البته اثرگذاری مانند نگارش دانشنامه فرهنگ مردم «مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی» نیز به تنهایی نتوانسته از عهده این مهم برآید.
این پژوهشگر و مدرس زبان و ادبیات فارسی اظهار داشت: سازمان میراث فرهنگی در بخش میراث ناملموس تا حدی به این مساله پرداخته است، اما لالایی ها را مورد توجه قرار نداده و این درحالی است که لالایی ها بطور طبیعی در بین مردم رواج داشته و نسل به نسل منتقل شده اند. می بینیم که خیلی از لالایی ها تنها خواندنی نبوده بلکه اجرائی نیز بوده اند، یعنی حرکاتی همراه با خواندن آنها انجام می شده است. این حرکات با بدن و چهره صورت می گرفته و بازتاب دهنده احساسات و عواطف خواننده بوده است. بخش موسیقایی لالایی ها نیز بسیار باارزش است. برخی محققان مستقل، ازجمله بانو سیما بینا، این لالایی ها را از نظر موسیقایی بررسی نموده و حتی در آلبوم هایی منتشر نموده اند.
وی اضافه کرد: امروزه لالایی ها بازهم در دوران نوزادی اطفال رواج دارند، اما بعد از چند ماه به دلیلهای مختلفی ازجمله مشغله های والدین و رواج فناوری این روند کاهش پیدا می کند. والدین ترجیح می دهند بجای خواندن لالایی موسیقی ملایمی برای کودک پخش کنند. البته نقش آموزش و پرورش در استفاده درست از فرهنگ و ادبایت شفاهی نیز بسیار مهم و اثرگذار می باشد. متاسفانه نظام آموزشی ما نه جهت زندگی نه برای پدر و مادر شدن و نه برای ارتباط سالم والدین با فرزندان، برنامه ای مشخص ندارد. این کمبودها سبب شده است که ابزارهای ارتباطی سالم ازجمله لالایی ها در زندگی افراد کم رنگ شوند.
رسولی بیان کرد: بدیهی است که وقتی لالایی به عنوان یک عنصر ارتباطی ضعیف شود، جایگزین آن چیزی جز ضعف ارتباط بین والدین، مربیان و پرستاران با کودک نخواهد بود. گمان این که پخش یک موسیقی یا دادن گوشی موبایل به کودک می تواند جای لالایی را بگیرد، تصوری اشتباه است. همانطور که در تغذیه از غذاهای سالم به سوی فست فود گرایش پیدا کرده ایم، در عرصه فرهنگ نیز به صورتی همین اتفاق رخ داده.
حفظ لالایی ها در بستر فرهنگ، راهی برای انتقال به نسل آینده
وی بیان کرد: یکی از راه های انتقال لالایی ها به نسل های آینده، حفظ آنها در بستر فرهنگ مردم است. اگر اجازه داده شود که این عناصر فرهنگی بطور طبیعی رشد یابند و شکوفا شوند اثربخشی بیشتری خواهند داشت. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت میراث فرهنگی، صدا و سیما، آموزش و پرورش و کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان می توانند با تغییر رویکرد های خود دراین خصوص نقش آفرینی کنند، اما تا حالا این نهادها توجه جدی به این مساله نداشته اند.
پژوهشگر و مدرس زبان و ادبیات فارسی اضافه کرد: امروزه با وجود تکنولوژی های جدید، می توان از ابزارهای مختلف برای گردآوری و انتقال لالایی ها بهره برد. اولین گام ثبت و ضبط لالایی هایی است که تا حالا مستند نشده اند. خیلی از این لالایی ها در افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان نیز رواج دارند و جمع آوری آنها به همراه مقایسه نسخه های مشابه می تواند گنجینه ای باارزش ایجاد کند؛ اما شوربختانه فرصت های مناسب قبلی را از دست داده ایم و این همکاری فرهنگی میان کشورهای فارسی زبان تحت تأثیر مسایل سیاسی قرار گرفته است.
وی عنوان کرد: در حوزه تولید لالایی ها نیز باید توجه داشت که لالایی ها بصورت خودجوش و برمبنای نیازهای عاطفی و اجتماعی مردم شکل گرفته اند. در بعضی تحقیقات لالایی هایی انتشار یافته که درحقیقت سروده شاعران معاصرند و میان مردم رواج نداشته اند. تعدادی از این لالایی ها مانند نمونه ای که احمد شاملو سروده است، درحقیقت سیاسی اند و مناسب خواندن برای خردسالان نیستند. این لالایی های سیاسی و اجتماعی نباید با لالایی های سنتی مردم اشتباه گرفته شوند.
رسولی اشاره کرد: در استان خراسان محققان برجسته ای در عرصه فرهنگ مردم فعالیت داشته اند، زنده یاد محسن میهن دوست یکی از این چهره های برجسته بود که آثار ارزشمندی دراین خصوص از خود به جا گذاشت. شادروان دکتر بیهقی نیز از پیشگامان این حوزه بود که تحقیقات او نشان میدهد چطور میتوان فرهنگ مردم را به درستی گردآوری و تحلیل کرد. به جاست یادآروی کنم آن چه که این بزرگان جمع آوری کرده اند، برخاسته از فرهنگ واقعی مردم و نه متون ادبی و سیاسی تولید شده در دوران معاصر بوده است.
منبع: دكور پرداز
مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب