۳۴ سال فراز و نشیب شاخص کل بورس پایان شب سیه سپید است؟
به گزارش دکور پرداز، شاخص کل بورس تهران از سال ۱۳۶۹ تا ۱۴۰۳ مسیر پرفرازونشیبی را پیموده است؛ از دوره های رکود طولانی تا جهش های تاریخی که بارها ساختار بازار سرمایه ایران را دگرگون کرد.
خبرگزاری مهر؛ گروه اقتصاد _ علی فروزان فر؛ در ۴ گزارش قبلی (۱، ۲، ۳ و ۴) دیدیم که در فاصله شهریور ۱۳۶۹ تا آذر ۱۳۹۶، بازار سهام ایران دورانی پر فراز و نشیب را پشت سر گذاشت؛ شاخص کل که کار خودرا با ۱۰۰ واحد آغاز نموده بود، در ۱۴ سال نخست فعالیت تا مرداد ۱۳۸۳ بالاتر از ۱۳، ۷۸۲ درصد رشد کرد، هرچند که در ادامه به یک روند اصلاحی طولانی مدت ۲۰۷۹ روزه (از مرداد ۱۳۸۳ تا فروردین ۱۳۸۹) وارد شد اما سر انجام در فروردین ۱۳۸۹ بار دیگر قله پیشین خودرا تصاحب کرد.
بورس تهران بعد از عبور از سقف تاریخی ۱۳۸۸۲ واحد در ۲۴ فروردین ۱۳۸۹، در گام اول در یک دوره ۳۷۲ روزه، رشد ۹۰ درصدی را تجربه نمود. سپس از شروع اردیبهشت ۱۳۹۰ وارد یک دوره اصلاح زمانی ۵۲۴ روزه با نوسانات جزئی در حدود ۱۴ درصد شد. شاخص بعد از تثبیت در کانال ۲۰ هزار واحدی توانست مجدداً از اواخر ۱۳۹۱ روند صعودی پرشتابی را آغاز کند و طی ۱۳۶۵ روز (۴۵.۵ ماه) بازدهی کلی ۵۴۶ درصدی را به ثبت برساند و در ۱۶ دی ۱۳۹۲ به سقف جدید با تراز ۸۹، ۷۲۳ واحد، برسد. بعد از آن، بورس باردیگر وارد اصلاح ۱۴۲۱ روزه (۳ سال و ۱۱ ماه) با افت ۳۲ درصدی تا ۱۲ مهر ۱۳۹۴ شد و سر انجام در ۷۸۴ روز پس از سقف قبلی، با رشد بالاتر از ۴۸ درصدی از کف، قله پیشین را در ۴ آذر ۱۳۹۶ و در تراز ۹۰، ۴۹۱ واحد باردیگر فتح کرد.
نمودار زیر تغییر ماهانه شاخص کل را از مهر ۱۳۹۲ تا آذر ۱۴۰۳ نشان میدهد.
مطابق بالا نمودار، فصل جدید بازدهی شاخص بورس تهران از آذر ۱۳۹۶ با فتح سقفی که در دی ۹۲ ثبت شده بود، شروع شد. فصلی که در آن شاخص کل بازدهی باورنکردنی ۲، ۲۲۴ درصدی را از آذر ۱۳۹۶ و بازدهی کلی ۳، ۳۴۴ درصدی را از کف مهر ۱۳۹۴ ثبت نمود.
دوره ای از جنس حماسه؛ صعود ۲۲۲۴ درصدی شاخص در ۲ سال و ۹ ماه
بورس تهران در سال ۱۳۹۶، بعد از ۴ سال ها فرسایش، ناامیدی و حرکت در یک کانال بی رمق، ناگهان نشانه هایی از حیات باردیگر را به نمایش گذاشت. شاخص کل که هنوز زخم های رکود طاقت فرسای ۱۴۲۱ روزه پیشین را بر تن داشت، در آذر ماه آن سال با عبور از سقف تاریخی ۸۹، ۷۲۳ واحد، وارد یکی از خاص ترین و ماندگارترین دوره های صعود خود شد؛ دوره ای که نه فقط از نظر عددی خیره کننده بود، بلکه از منظر تحلیلی و رفتاری، درسی ماندگار برای تحلیلگران و سرمایه گذاران بهمراه داشت.
حرکت صعودی ای که از آذر ۱۳۹۶ جرقه خورد، ابتدا پس از رشدی ۱۰ درصدی در هفته اول بهمن ماه متوقف گردید و پس از یک وقفه ۱۰۰ روزه، حرکت بعدی خودرا از نیمه اول اردیبهشت ۱۳۹۷ از سر گرفت و تا هفته اول مهر ماه توانست در کمتر از ۱۵۰ روز بازدهی ۱۱۰ درصدی را ثبت کند. اما این فقط آغاز راه بود. بعد از این جهش اولیه، بازار بجای ادامه ی روند پرشتاب، وارد یک اصلاح ۲۲ درصدی ۴ ماهه شد؛ بااینکه بسیاری این وقفه را نشانه ای از پایان روند صعودی تعبیر کردند، اما در عمل، این اصلاح به تثبیت قیمتها و آماده سازی انرژی برای گام بلند بعدی منجر گردید.
با اتمام اصلاح، شاخص کل بار دیگر خیز برداشت و در مجموع این روند طولانی مدت، طی ۹۹۰ روز—معادل ۳۳ ماه یا همان ۲ سال و ۹ ماه—توانست خودرا از سطح تراز ۸۹، ۷۲۳ واحد به ارتفاع ۲، ۱۰۳، ۳۱۰ واحدی در ۲۰ مرداد ۱۳۹۹ برساند. عددی که از هر زاویه ای به آن نگاه شود، حکایت از یک برگشت تاریخی دارد؛ بازدهی ۲، ۲۲۴ درصدی که با گذر از فازهای مختلف رفتاری بازار، از یک صعود معمولی فراتر رفت و به یک نمونه کلاسیک از چرخه های سه گانه صعود در بازار سهام بدل شد.
سه فاز با ریسک های متفاوت از کف تا سقف تاریخی؛ یک کلاس درس کامل برای تحلیلگران
در این میان به مانند دوره های قبل، بااینکه عدد غائی رشد شاخص کل تعجب آور بود، اما جزییات و فازبندی این مسیر صعودی، اهمیت بیشتری برای تحلیلگران دارد. در این بازه ۳۳ ماهه، حرکت شاخص را میتوان به سه فاز مشخص تقسیم کرد؛ فاز کم ریسک، فاز با ریسک متوسط، و در نهایت فاز پرریسک. هرکدام از این مراحل، نه فقط در رفتار بازار، بلکه در نوع ورود سرمایه گذاران و کیفیت افزایش قیمت ها تفاوت های آشکاری داشتند.
مرزهای این فازها بر اساس نقاط کلیدی شاخص، شامل کف ۱، ۰۹۵، ۷۲۵ واحدی (۳ خرداد ۱۴۰۰)، سقف ۲، ۱۰۳، ۳۱۰ واحدی (۲۰ مرداد ۱۳۹۹)، و میانگین این دو یعنی ۱، ۵۹۹، ۵۱۷ واحد تعیین شده است. نمودار بالا با رنگ بندی مشخصی این ترازها را نشان میدهد. بگونه ای که:
خط آبی: سقف قبلی شکسته شده در ۸۹، ۷۲۳ واحد
خط زرد: کف ثبت شده در ۱، ۰۹۵، ۷۲۵ واحد
خط قرمز: سقف غائی ۲، ۱۰۳، ۳۱۰ واحد
خط نارنجی: ۱، ۵۹۹، ۵۱۷ واحد (میانگین تراز زرد و قرمز) است.
فاز کم ریسک
فاز نخست، که از شکست سقف تاریخی ۸۹، ۷۲۳ واحد آغاز شد، تا سطح ۱، ۱۱۶، ۲۸۰ واحد در ۱۸ خرداد ۱۳۹۹ ادامه یافت. این صعود که طی ۹۲۶ روز معادل نزدیک به ۳۱ ماه محقق شد، بازدهی چشم گیر ۱، ۱۳۳ درصدی را برای سهام داران ثبت نمود. اما خاصیت مهم این دوره، آرامش نسبی بازار، رشد یکنواخت و نبود هیجانات رفتاری شدید بود؛ دوره ای که عمدتا حرفه ای ها و تحلیلگران بنیادی در آن فعالیت می کردند و فضای غالب، دور از رفتارهای گله ای و سفته بازی بود.
فاز با ریسک متوسط؛ سرعت بالا، سود نه چندان بیشتر
در گام دوم، از نیمه دوم خرداد ۱۳۹۹، بازار وارد فاز با ریسک متوسط شد. شاخص کل که حالا به محدوده بالای یک میلیون واحدی رسیده بود، تنها طی ۲۵ روز به سطح ۱، ۶۱۲، ۹۰۰ واحد صعود کرد. این افزایش سریع اما نه چندان باپشتوانه، در حالی صورت گرفت که بازدهی شاخص از شروع مسیر از ۱، ۱۳۳ درصد به ۱، ۶۸۲ درصد رسید. اما نکته فریبنده ماجرا این بود که رشد خالص در این فاز، کمتر از ۴۵ درصد بود و تنها در ظاهر ۵۴۹ درصد بالا رفته بود به معنای دیگر افزایش بازدهی از از ۱، ۱۳۳ به ۱، ۶۸۲ درصد به طور واقعی معادل ۴۵ درصد افزایش است. در عوض، سرعت رشد و ورود نقدینگی با منشأ نامشخص، نشانه هایی از افزایش خطر در بازار را عیان کرد. حالا دیگر، رد پای سرمایه گذاران هیجانی، تازه واردها و پول های بی استراتژی در کف بازار دیده می شد.
ورود هیجانی سرمایه های خرد و سرمایه گذاران غیرحرفه ای، نشانه ای از افزایش خطر در این مرحله است. بااینکه سرعت رشد بیشتر شد، اما نسبت ریسک به بازده در این فاز نسبت به مرحله نخست نامطلوب تر شد.
فاز پرریسک؛ صعود پرنوسان در سایه هیجان
در نهایت، در سومین و پرریسک ترین بخش این روند صعودی، شاخص کل تنها طی ۴۱ روز، از تراز ۱، ۶۱۲، ۹۰۰ واحد به اوج ۲، ۱۰۳، ۳۱۰ واحدی در ۲۰ مرداد ۱۳۹۹ رسید. هرچند در نگاه اول ممکنست تصور شود که بازار در این بازه بازدهی ۵۴۲ درصدی دیگری ثبت کرده و در ظاهر بازدهی کل از ۱، ۶۸۲ درصد به ۲، ۲۲۴ درصد رسیده اما در حقیقت، رشد خالص این فاز از تراز ۱، ۶۱۲، ۹۰۰ واحد به اوج ۲، ۱۰۳، ۳۱۰ تنها ۳۱ درصد بود. آن چه در این مرحله اتفاق افتاد، بالاتر از آنکه حاصل تحلیل و عقلانیت باشد، نتیجه ورود دیرهنگام جمعیت انبوهی از سرمایه گذاران غیرحرفه ای، سیگنال محور و گاهی حتی سفته بازانه بود. رفتارهایی که بازار را درگیر نوسانات شدید و بار روانی بالا کرد؛ نوساناتی که خیلی از سهام داران را با خطای خرید در سقف مواجه ساخت.
این مرحله هم همانند تمام دوره های قبل معمولا با ورود دیرهنگام سرمایه گذاران هیجانی همراه شد که عمدتا بدون استراتژی وارد بازار شده و بیشترین ریسک را متحمل شدند.
لذا بر مبنای موارد فوق روند صعودی آذر ۱۳۹۶ تا مرداد ۱۳۹۹ از منظر تحلیلی، نمونه ای کلاسیک از چرخه های سه گانه صعود بازار است:
فاز کم ریسک: آرام، پیوسته، سودآور
فاز متوسط: رشد سریع، اما با بازدهی محدودتر
فاز پرریسک: نوسانی، هیجانی، و پرچالش
ریزش تند و تیز ۴۸ درصدی شاخص کل در کمتر از ۱۰ ماه
این صعود تاریخی، اما همانند تمامی روندهای بزرگ، بدون اصلاح باقی نماند. بعد از ثبت قله ۲، ۱۰۳، ۳۱۰ واحدی، بورس تهران وارد یکی از ریزشی ترین دوره های خود شد که سهام داران بسیاری را از پا درآورد. افت ۴۸ درصدی شاخص طی ۲۸۸ روز (کمتر از ۱۰ ماه) یادآور آن واقعیت تلخ بازارهای مالی است که هر صعودی، در دل خود بذر اصلاح را هم می پروراند. شاخص کل که در ۲۰ مرداد ۱۳۹۹ در اوج تاریخی خود قرار داشت، در نهایت در ۳ خرداد ۱۴۰۰ به سطح ۱، ۰۹۵، ۷۲۵ واحد بازگشت؛ درست همان جایی که مرحله صعود دارای ریسک شروع شده بود.
بازپس گیری سقف تاریخی بعد از ۷۰۴ روز
اما داستان بازهم ادامه داشت. بورس تهران با عبور از رکود، بار دیگر خیز برداشت و بعد از ۷۰۴ روز (بیش از ۲۳ ماه) تلاش مستمر، در ۱۵ فروردین ۱۴۰۲ توانست سقف تاریخی ۲، ۱۰۳، ۳۱۰ واحدی را که در ۲۰ مرداد ۱۳۹۹ برای شاخص کل رقم خورده بود، باز پس بگیرد و حتی کمی فراتر تا تراز ۲، ۱۳۴، ۴۱۴ واحد بالا برود؛ البته این حرکت از کف خرداد ۱۴۰۰، ۲۸۸ روز به طول انجامید.
فصل اصلاح زمانی
رکورد جدید ۲، ۱۳۴، ۴۱۴ واحدی، هرچند نمادی بود از پایان یک دوره انتظار طاقت فرسا اما با اتفاقاتی که در ۱۷ اردیبهشت و درز اطلاعات نهانی رخ داد که مربوط بود به انتشار نامه افزایش نرخ خوراک گاز شرکت های پتروپالایشی و سایر صنایع، بورس ایران بار دیگر شاهد یک ریزش ناگهانی و سنگین بود که بازار را درست در شروع یک حرکت پر قدرت، وارد یک دوره اصلاح زمانی دیگر کرد.
این دوره که از ۱۵ فروردین ۱۴۰۲ آغاز شد، در نهایت در ۲۱ آبان ماه ۱۴۰۳ به پایان آمد و شاخص کل توانست پس از ۵۸۵ روز اصلاح زمانی در یک کانال ۲۰ درصدی، فصل جدیدی برای بورس ایران را آغاز کند.
این برگشت را میتوان نقطه پایانی بر ۱۵۵۲ روز انتظار (۴ سال و ۳ ماه) برای عبور از سقف تاریخی قبلی (از مرداد ۱۳۹۹ تا آبان ۱۴۰۳) دانست.
ذکر این نکته لازم است که اصلاح تند و تیز ۴۸ درصدی شاخص کل در مدت کمتر از ۱۰ ماه و بازپسگیری اولیه سقف تاریخی در حدود ۲۳ ماه نیاز به زمان بیشتری برای بازیابی انرژی جهت آغاز یک روند جدید را داشت که در عمل اصلاح زمانی ۵۸۵ روزه از اردیبهشت ۱۴۰۲ تا آبان ۱۴۰۳ این فرصت را به بازار داد.
پس علت این دوره اصلاح زمانی را میتوان از آن جهت دانست که بازیابی اولیه سقف تنها اصلاح بازدهی را جبران کرده بود و بازار یک اصلاح زمانی هم به روند خود بدهکار بود یعنی پس از هر دوره صعودی پر بازده بازار برای شروع یک حرکت جدید هم به اصلاح زمانی نیاز دارد و هم به اصلاح قیمتی.
و در آخر باید گفت صعود ۲۲۲۴ درصدی سالهای ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹، نه فقط یک جهش عددی، بلکه یک روایت کامل از رفتارشناسی بازار سرمایه، نقش اصلاح های زمانی، قدرت صبر در فازهای کم ریسک و خطرهای نهفته در هیجان های کوتاه مدت بود. این دوره، همچون کتابی زنده، هنوز برای تحلیلگران و سرمایه گذاران درسی تازه دارد: موفقیت در بورس، نه از سرعت، بلکه از فهم چرخه ها و صبر در راه می گذرد.
جمع بندی و چشم انداز؛ پایان یک چرخه، آغاز فصلی تازه؟
تجربه ۳۴ سال فراز و فرود شاخص کل بورس تهران از شهریور ۱۳۶۹ تا آبان ۱۴۰۳ یک نتیجه روشن دارد: هیچ صعودی بدون اصلاح پایدار نیست و هیچ اصلاحی هم تا ابد ادامه نمی یابد. آن چه از مرور این سه دهه میتوان آموخت، اهمیت درک ریتم درونی بازار است. هر حرکت بزرگ، چه صعودی و چه نزولی، از درون خود فرصت تولد مرحله بعد را می پروراند و تاریخ شاخص کل به روشنی نشان داده که بازار سرمایه بالاتر از آنکه تابع رویدادهای لحظه ای باشد، از منطق «چرخه ی بازسازی و انرژی گیری» پیروی می کند.
از این منظر، اصلاح اخیر نه پایان راه، بلکه شاید پیش درآمدی برای آغاز چرخه ای تازه از رشد پایدار باشد؛ چرخه ای که این دفعه نه با هیجان ناگهانی سالهای ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹، بلکه بر پایه ی تجربه، انضباط و صبر شکل گیرد.
پس پرسش کلیدی این است: آیا میتوان امید داشت که با پایان اصلاح اخیر، از آذر ۱۴۰۳ فصل جدیدی از بازار سرمایه ایران شروع شده باشد. پاسخ غائی را باید در هفته های آینده و در رفتار شاخص جست وجو کرد؛ جایی که شاید سرنوشت فصل تازه بورس، میان «ترس» و «تردید» رقم بخورد.
خلاصه اینکه بگونه ای که: خط آبی: سقف قبلی شکسته شده در ۸۹، ۷۲۳ واحد خط زرد: کف ثبت شده در ۱، ۰۹۵، ۷۲۵ واحد خط قرمز: سقف غائی ۲، ۱۰۳، ۳۱۰ واحد خط نارنجی: ۱، ۵۹۹، ۵۱۷ واحد (میانگین تراز زرد و قرمز) است. اما نکته فریبنده ماجرا این بود که رشد خالص در این فاز، کمتر از ۴۵ درصد بود و تنها در ظاهر ۵۴۹ درصد بالا رفته بود به معنای دیگر افزایش بازدهی از از ۱، ۱۳۳ به ۱، ۶۸۲ درصد بطور واقعی معادل ۴۵ درصد افزایش است. بااینکه سرعت رشد بیشتر شد، اما نسبت ریسک به بازده در این فاز نسبت به اولین مرحله نامطلوب تر شد.
منبع: دكور پرداز
مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب
لطفا شما هم در مورد این مطلب نظر دهید